Η σημασία του Μνημείου

«Όλες οι φάσεις της ζωής ενός μνημείου, οι ενδεχόμενες διαδοχικές του καταστάσεις, είναι και οι ίδιες ακέραιες συνέχειες της συνολικής του ιστορίας». 1

Η Πλατεία Ελευθερίας και το άμεσο περιβάλλον της, χαρακτηρίζεται από την Ενετική οχυρωματική αρχιτεκτονική, δηλαδή τα Ενετικά Τείχη με τους Προμαχώνες, την Τάφρο, τις γέφυρες κ. α., που ορίζει την Περιτειχισμένη Πόλη. «Η δομή του μνημείου αυτού έχει μοναδική πολεοδομική και αρχιτεκτονική σημασία» 2, και η ανάπλαση της Πλατείας Ελευθερίας πρέπει να ανταποκρίνεται στους μακροπρόθεσμους στόχους για αποκατάσταση της αυθεντικής συνέχειας μεταξύ των χώρων αυτών.

Η Ενετική οχυρωματική αρχιτεκτονική αποτελεί καθοριστικό σημείο στην πολιτιστική κληρονομιά της Κύπρου και για το λόγο αυτό, θα αναλυθεί η σημασία του μνημείου και η διαφύλαξή του. «Η βασική λειτουργία ενός μνημείου είναι να προάγει την ανθρώπινη μνήμη να λειτουργεί ως συνδετικός κρίκος του παρόντος με το παρελθόν». 3 Η ιστορική μνήμη των μνημείων λειτουργεί ως αρχείο , αλλά έχει και ρόλο διδασκάλουΣτο αστικό περιβάλλον τα μνημεία δίνουν την εντύπωση πολιτιστικού κειμηλίου, αλλά επίσης συνεισφέρουν σαν απτό παράδειγμα του πολιτισμού, συμβάλλοντας στην μετέπειτα ανάπτυξή του. 4

Το 1985 είχε ψηφιστεί η σύμβαση της Γρανάδας για την Προστασία της Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς στην Ευρώπη, «που ορίζει ως ‘αρχιτεκτονική κληρονομιά’ κάθε σημαντική κατασκευή, τα αρχιτεκτονικά σύνολα και τους τόπους». 5 Η αρχιτεκτονική παράδοση μιας πόλης, ως τμήμα της γενικότερης πολιτισμικής κληρονομίας, καθορίζει επίσης την ευρύτερη εικόνα που αντιπροσωπεύει στην κοινή γνώμη. Σήμερα, η διατήρηση της παραδοσιακής κληρονομίας θεωρείται αναγκαία λόγω της συνεχούς εξέλιξης των πόλεων. 6

Η προσπάθεια για διαφύλαξη της πολιτιστικής κληρονομιάς ξεκίνησε κατά το κίνημα του Ρομαντισμού που υποστήριζε την επιστροφή στις αξίες του παρελθόντος. Κατά τον 19^ο αιώνα με την Βιομηχανική Επανάσταση, την αστυφιλία και τη δημογραφική έκρηξη των πόλεων, παρουσιάστηκαν κίνδυνοι καθώς αυξανόταν η εμπορευματοποίηση της γης στα κέντρα των πόλεων, πλήθος παλαιών κτιρίων καταστρεφόταν, και μικρότεροι παραδοσιακοί οικισμοί εγκαταλείπονταν. Η 4^η Σύμβαση της Χάγης το 1907, διακήρυξε την προστασία των πολιτιστικών κτιρίων εν καιρώ πολέμου. 7 Η Ουνέσκο από την πλευρά της, μελετάει τη διαφύλαξη και το σύγχρονο ρόλο των ιστορικών περιοχών. 8

Αργότερα, η διακήρυξη του Άμστερνταμ το 1975, αφιερωμένη στην προστασία της ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής κληρονομιάς, αναφέρει πως η αρχιτεκτονική παράδοση πρέπει να λαμβάνει υπόψη τη «διατήρηση της ιστορικής συνέχειας, έτσι ώστε να αποτελέσει παράγοντα αυτογνωσίας των κατοίκων». 9 Στη Συνθήκη του Μάαστριχτ ορίζεται σημαντική «η διατήρηση και προστασία της πολιτισμικής κληρονομιάς ευρωπαϊκής σημασίας». Στο Συνέδριο ICOSMOS στη Σρι Λάνκα το 1993, αποφασίστηκε, «να μην είναι αποσπασματικές οι επεμβάσεις στα αρχιτεκτονικά μνημεία ή στα ιστορικά κέντρα, αλλά να εντάσσονται σε μια κοινή στρατηγική ανάδειξή τους». 10

Σύμφωνα με τα πιο πάνω, πρέπει να υπάρχει μια μέριμνα για την προστασία των μνημείων. Οι συμφωνίες που αναφέρθηκαν αφορούν τη σύνδεση των αρχιτεκτονικών μνημείων με την ευρύτερη περιοχή, η αντιμετώπιση του χώρου ως ενιαίου, λαμβάνοντας υπόψη «το γενικότερο πλέγμα στοιχείων που περιβάλλει το εν λόγω μνημείο, ώστε να μην θίγεται η γενικότερη μορφή του», καθώς και η παράδοσή του. Για την επίτευξη των σημείων αυτών, θεωρείται αναγκαία η συνεργασία πολιτών και των εμπλεκόμενων φορέων, όπως επίσης προσπάθεια αποφυγής τουριστικής εκμετάλλευσης. 11

---

[1] Α.-Ι. Δ. Μεταξά, Η ομιλία των ερειπίων, Αρχιτέκτονες, Περιοδικό του ΣAΔAΣ-ΠEA | τεύχος 45 – περίοδος B | Μάιος/Ιούνιος 2004, Σελ. 55 _ http://www.sadas-pea.gr/ARXITEKTONES_45.pdf

[2] Αρχιτεκτονικός Διαγωνισμός για την Ανάπλαση της Πλατείας Ελευθερίας και του Περιβάλλοντα Χώρου

[3] Ροϊδω Μητούλα, Η προστασία της αρχιτεκτονικής κληρονομίας ως παράγοντας διατήρησης της φυσιογνωμίας της πόλης, Αρχαιολογία & Τέχνες 72, Σελ. 67- 71 _ http://www.arxaiologia.gr/assets/media/PDF/migrated/1584.pdf _ «Το μνημείο προκαλεί ερεθίσματα, τουλάχιστον στη πλειοψηφία των μελών μιας κοινότητας».

[4-11] ibid